バガヴァッド・ギーターの第一章で出てくる言葉です。
ドゥリヨーダナ（दुर्योधनः [duryodhanaḥ]）が、
敵対するパーンダヴァ軍を見渡しながら、
ドローナ・アーチャーリヤ（द्रोणाचार्यः [droṇācāryaḥ]）に、
「（この戦場に集結した各国の王や王子達）彼らは皆、マハーラタです」
と紹介しています。（सर्व एव महारथाः ॥1.6॥）
マハーラタとは、戦士の強さを表す言葉です。
さらに、アティラタ、ラタ、アルダラタという言葉もあります。
１．マハーラタ 一万人の弓兵と同時に戦い、武器や戦法に詳しい戦士
２．アティラタ 千～一万人
３．ラタ 千人
４．アルダラタ 千人以下
定義は以下のシュローカから。
एको दशसहस्राणि
योधयेद्यस्तु धन्विनाम् ।
शस्त्रशास्त्रप्रवीणश्च
महारथ इति स्मृतः ॥
eko daśasahasrāṇi yodhayedyastu dhanvinām |
śastraśāstrapravīṇaśca mahāratha iti smṛtaḥ ||
eko daśasahasrāṇi yodhayedyastu dhanvinām |
śastraśāstrapravīṇaśca mahāratha iti smṛtaḥ ||
अमितान् योधयेद्यस्तु सम्प्रोक्तोऽतिरथस्तु सः ।
रथस्त्वेकेन यो
योद्धा तन्न्यूनोऽर्धरथः स्मृतः ॥
amitān yodhayedyastu samprokto:'tirathastu saḥ |
rathastvekena yo yoddhā tannyūno'rdharathaḥ smṛtaḥ ||
rathastvekena yo yoddhā tannyūno'rdharathaḥ smṛtaḥ ||
[पदच्छेदः]
एकः 1/1 दश-सहस्राणि 2/3 योधयेत् III/1 यः 1/1 तु 0 धन्विनाम् 6/3 ।
शस्त्र-शास्त्र-प्रवीणः
1/1 च 0 महारथः 1/1 इति 0 स्मृतः 1/1॥
अमितान् 2/3 योधयेत् III/1 यः 1/1 तु 0 सम्प्रोक्तः 1/1 अतिरथः 1/1 तु 0 सः 1/1।
अमितान् 2/3 योधयेत् III/1 यः 1/1 तु 0 सम्प्रोक्तः 1/1 अतिरथः 1/1 तु 0 सः 1/1।
रथः 1/1 तु 0 एकेन 3/1 यः 1/1 योद्धा 1/1 तत्-न्यूनः 1/1 अर्धरथः 1/1 स्मृतः 1/1॥
[अन्वयः]
यः 1/1 तु 0 एकः 1/1 धन्विनाम् 6/3 दश-सहस्राणि 2/3 योधयेत् III/1 शस्त्र-शास्त्र-प्रवीणः 1/1 च 0 (भवति, सः) महारथः 1/1 इति 0 स्मृतः 1/1॥
यः 1/1 तु 0 अमितान् 2/3 योधयेत् III/1 सः 1/1 तु 0 अतिरथः 1/1 सम्प्रोक्तः 1/1 ।
यः 1/1 तु 0 अमितान् 2/3 योधयेत् III/1 सः 1/1 तु 0 अतिरथः 1/1 सम्प्रोक्तः 1/1 ।
यः 1/1 तु 0 एकेन 3/1 (सहस्रेण) योद्धा
1/1 (सः) रथः 1/1 ।
तत्-न्यूनः 1/1 अर्धरथः 1/1 स्मृतः 1/1॥
独りで（एकः）一万の（दश-सहस्राणि）弓兵達（धन्विनाम्）と戦い（योधयेत्）、武器と戦術に長けている人（शस्त्र-शास्त्र-प्रवीणः）は、マハーラタと呼ばれます。
 |
| クリパとシカンディンの戦い |